Franchise, başarılı bir iş modelinin belirli kurallar çerçevesinde başka girişimcilere verilmesiyle oluşan bir iş sistemidir. Kısaca, bir markanın isim hakkı ve işletme sistemi başka kişi ya da kurumlara lisanslanır. “Franchise ne demek?” sorusu, yalnızca isim hakkı devri gibi görünse de arkasında derin bir organizasyon yapısı, sözleşmesel ilişkiler ve iş stratejileri barındırır.
Franchise sistemi, özellikle restoran, kafe, market, eğitim kurumu gibi alanlarda yaygın olarak uygulanır. Bu model, hem marka sahibi için hızlı büyüme imkânı sağlar hem de girişimciye risksiz bir başlangıç sunar.
Franchise kelimesi İngilizce kökenlidir ve Türkçede genellikle “françayz” şeklinde okunur. Doğru telaffuz şu şekildedir:
Franchise: Frên-çayz (İngilizce aksanla)
Türkçe’de bazen “franşayz”, “franşiz” gibi yanlış telaffuzlar duyulabilir. Ancak uluslararası iş toplantılarında ya da yatırım görüşmelerinde doğru telaffuz profesyonellik açısından önemlidir.
Franchise almak, belirli bir marka veya işletme sistemini belli bir ücret ve sözleşme karşılığında kullanma hakkı elde etmek demektir. Bu haklar genellikle:
Marka adı kullanımı
İşletme sistemine erişim (reçeteler, eğitimler, yazılımlar)
Pazarlama desteği
Bölge koruması
Sürekli danışmanlık hizmetleri
şeklinde sunulur. Franchise alan kişi ya da kurum, belirli standartlara uymakla yükümlüdür ve genellikle sürekli bir franchise bedeli (royalty) öder.
Franchise sistemi üç temel aktör üzerinden işler:
Franchise veren (Franchisor): Marka sahibi ve iş modeli geliştiricisidir. Sistem kurar, belgeler oluşturur ve girişimcilere lisans verir.
Franchise alan (Franchisee): Sistemi uygulayan girişimcidir. Belirli bir ücret karşılığı bu sistemi kullanır.
Sözleşme: Her iki tarafın hak ve yükümlülüklerini belirler.
Sistem genellikle şu şekilde işler:
Başvuru alınır ve değerlendirilir.
Uygun görülen girişimciyle sözleşme imzalanır.
Eğitim süreci başlatılır.
Lokasyon belirlenir ve mağaza kurulum süreci tamamlanır.
Açılış gerçekleştirilir ve sürekli destek sağlanır.
Franchise işi, hazır bir sistem üzerine kuruludur. Girişimci, sıfırdan marka yaratmak, ürün geliştirmek ya da müşteri kitlesi oluşturmak zorunda kalmaz. Bunun yerine, denenmiş ve başarıya ulaşmış bir iş modelini uygular.
Hazır müşteri kitlesi
Bilinen bir marka adı
Eğitim ve teknik destek
Pazarlama ve reklam gücü
Daha hızlı yatırım dönüşü
Kar marjı sınırlı olabilir
Sürekli ödeme yükümlülüğü
İşin her aşamasında denetim ve raporlama zorunluluğu
Yaratıcılığın sınırlanması
Franchise sözleşmesi, marka sahibi ile girişimci arasında imzalanan, işbirliğini ve tüm koşulları yazılı hale getiren hukuki belgedir. Bu sözleşme, franchise sisteminin temelini oluşturur.
Lisans süresi ve yenileme koşulları
Marka ve isim hakkı kullanımı
Eğitim, denetim, pazarlama katkı payı
Royalty bedeli (ciro üzerinden alınan pay)
Bölge koruma hakları
Sözleşmenin sona erme ve fesih şartları
Franchise girişimi ciddi bir yatırımdır ve sözleşme süreci mutlaka uzman bir avukatla değerlendirilmelidir. Özellikle dikkat edilmesi gereken başlıklar şunlardır:
Cirodan alınan pay oranı: %3 ile %10 arasında değişebilir.
Reklam katkı payı: Ulusal kampanyalar için ayrı bir bütçe istenir.
Bölge koruması: Aynı marka başka bir girişimciye aynı bölgede hak tanıyor mu?
Eğitim sürekliliği: Açılış sonrası eğitimler ve destekler devam ediyor mu?
İyi hazırlanmış bir sözleşme, ileride doğabilecek hukuki sorunları önler ve taraflar arasındaki güveni artırır.
Franchise başvuru süreci marka ve sektöre göre değişiklik gösterebilir ancak genellikle şu adımları içerir:
Markanın resmi web sitesinden franchise başvuru formu doldurulur.
Ön görüşme yapılır (telefon ya da yüz yüze).
Adayın finansal durumu, iş geçmişi ve lokasyon önerisi değerlendirilir.
Ön protokol imzalanır.
Yer tespiti ve fizibilite çalışması yapılır.
Sözleşme süreci başlatılır.
Başvuruda başarılı olmanın en temel kriteri: girişimcinin sermayesi, iş disiplinine yatkınlığı ve markaya olan bağlılığıdır.
Franchise vermek için sadece iyi bir fikre sahip olmak yeterli değildir. Marka tescili yapılmış, iş modeli test edilmiş ve ölçeklenebilir olması gerekir.
Franchise verebilmek için bir şirketin:
En az bir ya da birkaç adet örnek işletmeye sahip olması
Sistemini dokümante etmiş olması (el kitabı, standartlar)
Eğitim ve destek altyapısı kurmuş olması
Tescilli markaya sahip olması
gerekir. Türkiye’de bu süreci denetleyen özel bir otorite olmasa da, sektör dernekleri ve etik kurallar bu işin çerçevesini belirler.
Franchise sistemi Türkiye’de özellikle 1990’lardan sonra hızla gelişti. Bugün gıda, eğitim, perakende ve hizmet sektörlerinde binlerce franchise şubesi bulunmaktadır.
Gıda: Baydöner, Tavuk Dünyası, Sbarro, McDonald’s, Popeyes
Kahve: Gloria Jean’s, Starbucks (şirket şubesi ama sistem benzer), Kahve Dünyası
Eğitim: Final Okulları, Uğur Kursları, Doğa Koleji
Market: Şok Mini, Happy Center, Seç Market
Hizmet: Dry Center, Speed Queen (çamaşırhane), Aras Kargo
Franchise ve franchising kavramları genellikle aynı anlamda kullanılsa da aralarında teknik bir fark bulunur:
Franchise: Sistemi satın alan girişimciye verilen isimdir.
Franchising: Bu sistemin tamamına verilen genel isimdir.
Yani franchising, bir iş modelidir; franchise ise bu modeli kullanan işletmedir.
Franchising sistemleri genellikle üç ana başlıkta sınıflandırılır:
Ürün ve Marka Franchising’i: Coca-Cola gibi markalar. Dağıtım ağına isim hakkı verilir.
İşletme Sistemi Franchising’i: McDonald’s, Burger King gibi. İşin tüm süreçleri lisanslanır.
Üretim Franchising’i: Otomobil yedek parçaları, bazı ilaç firmaları gibi.
Türkiye’de en yaygın sistem işletme sistemi franchising’idir. Çünkü hem marka hem sistem bütün olarak devredilir.
Tanınmış bir marka ile başlama
Düşük pazarlama riski
Hazır müşteri portföyü
Sistemli destek ve eğitim
Yüksek giriş maliyeti
Karın bir kısmını sürekli paylaşmak
Sınırlı özgürlük
Şirket içi krizlerin tüm şubelere yansıması
Girişimci için en doğru sistem, sermaye gücü, sektör bilgisi ve uzun vadeli hedeflere göre belirlenmelidir.
Ahmet Bey, 2020 yılında birikimini değerlendirmek için yeni bir iş arayışına girdi. Kendi markasını kurmak yerine, güvenilir bir sisteme dâhil olmayı tercih etti. Tavuk Dünyası’nın franchise başvurusunu yaptı. 3 ay içinde eğitimleri aldı, lokasyon belirlendi ve şube açıldı.
Bugün, açtığı şube bulunduğu AVM’nin en çok ciro yapan restoranlarından biri. Sistemi doğru takip ettiği, çalışanlarını markanın eğitim politikalarına uygun seçtiği için hem müşteri memnuniyeti hem finansal kârlılığı yüksek düzeyde.
Franchise almak için ne kadar sermaye gerekir?
Bu miktar markaya göre değişir. Bazı yerli markalar için küçük yatırımlar yeterliyken, uluslararası zincirlerde bu rakam milyon TL seviyelerine çıkabilir. Lokasyon, marka bilinirliği ve dekorasyon maliyeti belirleyici faktörlerdir.
Franchise sözleşmesi kaç yıllıktır?
Genellikle 5 ila 10 yıl arasıdır. Sözleşme süresi sonunda tarafların anlaşması durumunda yenilenebilir. Yenileme koşulları ve ücretleri sözleşmede belirtilir.
Franchise işletmesi tamamen bağımsız mıdır?
Hayır. İşletme sahibi kendi işini yönetir; ancak markanın belirlediği standartlara, kalite kontrol sistemine ve raporlama yükümlülüğüne tabidir.
Franchise alan biri başka markayla da çalışabilir mi?
Bazı markalar bunu kesin olarak yasaklar. Franchise sözleşmesinde “rekabet yasağı” maddesi varsa, başka bir markayla aynı sektörde faaliyet göstermek mümkün değildir.
Franchise sisteminde kâr marjı ne kadardır?
Sektöre ve markaya göre değişmekle birlikte, net kâr marjı genellikle %10 ila %25 arasında değişir. Royalty ve diğer giderler düşüldükten sonra kalan miktar yatırımcının karını belirler.
Franchise alırken lokasyonu kim belirler?
Genellikle yatırımcı öneri sunar, ancak son kararı franchise veren marka verir. Bazı markalar yalnızca kendi belirlediği alanlarda yeni şube açılmasına izin verir.
Franchise sözleşmesinden vazgeçmek mümkün mü?
Evet, ancak sözleşmenin fesih şartlarına dikkat edilmelidir. Cayma bedeli, marka zarar tazmini gibi yükümlülükler olabilir. Bu nedenle sözleşme dikkatle incelenmelidir.
Her sektör franchise sistemine uygun mudur?
Hayır. Franchise sistemi, standartlaştırılabilir ve ölçeklenebilir iş modellerinde daha başarılıdır. Hizmet ve perakende sektörü bu sisteme daha elverişlidir.
Franchise sistemi, girişimcilere risk azaltılmış bir yatırım modeli sunar. Ancak bu sistemin başarılı olabilmesi için, yalnızca marka tanınırlığı yeterli değildir. Girişimcinin iş disiplini, lokasyon seçimi, finansal planlaması ve sözleşme detaylarını kavraması hayati önem taşır. Gözünüzde büyüttüğünüz işletme modeli, iyi yönetildiğinde sadece bir şube değil, bölgesel hatta ulusal bir yatırım zincirine dönüşebilir.
İlgili diğer içerikler
“Bebekamın” kelimesi Kürtçe kökenli olup, özellikle Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu bölgesinde günlük hayatta sıkça karşılaşılan, duygusal bir ifadedir. Bu kelime, sevgi, şefkat ve bağlılık bildiren bir hitap ya da duygusal sesleniş biçimidir. Türkçeye kelime kelime çevrildiğinde net bir karşılığı olmasa da anlam dünyası, “canımın içi”, “gözümün nuru” gibi sevgi dolu ifadelerle örtüşür. Kürtçe konuşan topluluklar arasında, hem büyüklerin küçüklere hem de eşlerin, sevgililerin birbirine seslenişinde kullanılır.
Gözlük alışverişi yaparken karşımıza çıkan teknik terimlerden biri de "ekartman"dır. Peki ekartman nedir? Kısaca tanımlamak gerekirse; ekartman, gözlüğün camlarının ya da çerçevenin genişliği gibi, gözlükle yüz arasındaki oranı belirleyen ölçü birimidir. Gözlüğün yüzünüzle tam uyumlu olup olmadığını belirleyen en temel teknik verilerden biridir. Hem optik gözlüklerde hem de güneş gözlüklerinde üreticiler tarafından belirtilen bu ölçü, çerçevenin yüzünüze ne kadar oturduğunu, burnunuzu nasıl desteklediğini ve genel olarak konfor seviyesini etkiler. Yanlış ekartman seçimi, estetik görünümü bozabileceği gibi uzun vadede baş ve burun ağrılarına da neden olabilir.
İngilizce öğrenen pek çok kişi için "enjoy" ve "enjoyable" kelimeleri oldukça tanıdık ama zaman zaman karıştırılan ifadelerdir. Bu yazıda, enjoy ve enjoyable nedir sorusunu detaylı bir şekilde ele alacak, kullanım alanlarını açıklayacak ve gerçek hayattan örneklerle destekleyeceğiz. İngilizce’yi hem gündelik hem de akademik düzeyde doğru ve etkili kullanmak isteyen herkes için rehber niteliğinde bir içerik olacak.
Günümüzde kişisel gelişim ve spiritüel denge üzerine yapılan pek çok çalışmanın merkezinde yer alan kavramlardan biri de eril enerjidir. Peki, eril enerji nedir? Sadece erkeklerle ilişkilendirilen bir kavram mıdır, yoksa her bireyin içinde var olan bir yön mü? Bu sorulara verilecek yanıt, hem bireysel farkındalık yolculuğunun hem de sağlıklı ilişkilerin temelini oluşturur. Eril enerji; hareket, yön, mantık, yapı kurma ve kararlılık gibi özelliklerle özdeşleşmiş bir enerjisel prensiptir. Kadim öğretilerde ve modern psikolojide, eril ve dişil enerjilerin her insanda bulunduğu; ancak bu enerjilerin dengeli çalışmaması durumunda içsel huzursuzlukların ortaya çıktığı vurgulanır. Dolayısıyla eril enerji yalnızca erkeklere ait bir özellik değil, tüm bireylerin iç dünyasında aktif ya da pasif şekilde yer alan bir kuvvettir.
"Female" kelimesi, İngilizce kökenli bir terim olup, biyolojik ve toplumsal cinsiyetin tanımlanmasında kullanılan temel kavramlardan biridir. Türkçeye doğrudan çevrildiğinde “dişi” ya da “kadın” anlamına gelen bu kelime, hem teknik hem de gündelik dilde sıkça kullanılır. Özellikle form doldururken ya da biyolojik veri setlerinde karşılaşılan “cinsiyet: female” ifadesi, kişinin kadın olduğunu belirtmek amacıyla kullanılır.
Fine dining, lüks ve rafine bir yemek deneyimi sunan, belirli görgü kurallarının ve sunum standartlarının ön planda olduğu restoran hizmet anlayışıdır. Fransızca kökenli bu terim, İngilizce'de “ince yemek yeme” ya da daha uygun çeviriyle “yüksek standartta yemek deneyimi” anlamına gelir. Fine dining nedir sorusu, yalnızca bir yemek biçimini değil, başlı başına bir yaşam tarzını ve kültürel algıyı da içinde barındırır.
OSB, yani Yönlendirilmiş Yonga Levha (Oriented Strand Board), çeşitli ağaç parçacıklarının özel reçinelerle karıştırılarak yüksek basınç ve ısıyla preslenmesi sonucu elde edilen dayanıklı bir levha türüdür. Yapı sektöründe çok yönlü olarak kullanılan bu malzeme, hem ekonomik hem de performans açısından sunduğu avantajlarla son yıllarda popülerliğini artırmıştır. Peki, OSB’nin teknik özellikleri, kullanım alanları ve dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir?
Yeniay, Ay'ın Dünya ile Güneş arasına girdiği, Güneş ışığını yansıtmadığı ve bu nedenle gökyüzünde görünmediği astronomik bir evredir. Ay döngüsünün başlangıç noktası olan bu evre, yalnızca gökyüzü gözlemleri için değil, kültürel ve manevi planlamalar açısından da büyük önem taşır. Özellikle Ay takvimi kullanan medeniyetlerde yeniay, ayın ilk günü olarak kabul edilir. Bu dönem; dini bayramların, ruhsal arınmaların, yeni niyetlerin ve tarımsal faaliyetlerin başlangıç işareti olabilir.
Popüler içerikler
153, Türkiye'de belediye hizmetlerine yönelik olarak kurulan bir çağrı merkezi numarasıdır. Genellikle vatandaşların şikâyet, talep, öneri veya bilgi alma amaçlı olarak aradığı bu numara, "ALO 153 Beyaz Masa" ya da “ALO 153 Çağrı Merkezi” adıyla bilinir. Bu hat, doğrudan belediyelere bağlıdır ve belediye sınırları içindeki hizmetlerle ilgili iletişim kurulmasını sağlar. 7 gün 24 saat hizmet verir. Hem sabit hatlardan hem de cep telefonlarından arandığında ücretlendirme yapılmaz.
28 Şubat Olayı, Türkiye siyasi tarihine “postmodern darbe” olarak geçen, 1997 yılında gerçekleşen ve doğrudan askerî müdahale olmaksızın sivil siyaseti yönlendiren bir süreçtir. Bu olay, özellikle dönemin Refah-Yol Hükûmeti’ne karşı Türk Silahlı Kuvvetleri’nin başını çektiği bir dizi karar, baskı ve yönlendirme ile şekillenmiştir. 28 Şubat 1997 tarihinde toplanan Milli Güvenlik Kurulu (MGK), bir dönüm noktası olarak kabul edilir. Ancak 28 Şubat sadece bir gün değil; yıllar süren bir baskı ve dönüşüm sürecinin adıdır.
Adabı muaşeret nedir sorusu, yalnızca görgü kuralları çerçevesinde ele alınabilecek basit bir merak değil; aynı zamanda bir toplumun kültürel, ahlaki ve hatta inanç temelli değerlerinin davranışa yansımasıdır. Adab-ı muaşeret; bireyin sosyal yaşamda diğer insanlarla olan ilişkilerinde uyması gereken saygı, nezaket ve ölçülülük ilkelerini kapsayan bir kurallar bütünüdür. Hem bireysel hem de toplumsal huzurun teminatı olan bu kavram, sadece “nasıl davranmalıyım?” sorusunun değil, “karşımdakine ne kadar değer veriyorum?” sorusunun da cevabıdır.
Afrodizyak, cinsel isteği artırdığına inanılan yiyecek, içecek, bitki ya da maddelere verilen genel isimdir. Tarih boyunca hem kadınlarda hem erkeklerde cinsel arzuyu, performansı ya da uyarılmayı artırmak için çeşitli doğal ve kimyasal maddeler afrodizyak olarak kullanılmıştır. Bu terim adını, Yunan mitolojisindeki aşk ve güzellik tanrıçası Afrodit’ten alır. Günümüzde hem halk arasında hem de bilimsel çevrelerde afrodizyak etkili maddeler tartışmalı olsa da bazı ürünlerin libido üzerinde dolaylı etkileri olduğu kabul edilmektedir.