Bidat, Arapça kökenli bir kelime olup sözlükte “daha önce benzeri olmayan bir şey ortaya koymak, ilk kez yapmak” anlamına gelir. Dini literatürde ise bidat, Hz. Muhammed’in vefatından sonra dinin özüne sonradan sokulan, dinde yeri olmayan inanç, söz ya da uygulamalar olarak tanımlanır.
Bidat, özellikle İslam’da ibadet ve akaid (inanç) konularında ortaya çıkan yenilikler için kullanılır. Kimi zaman dilde modernlik veya yenilik anlamına gelse de dini bağlamda olumsuz bir çağrışıma sahiptir.
Yeni, özgün, öncesi olmayan
Alışılmadık, ilk defa yapılan
Kur’an ve Sünnet’te yeri olmayan, Hz. Peygamber’in ve sahabenin uygulamadığı, sonradan ortaya çıkan inanç ve ibadet tarzları
İslam alimleri, bir uygulamanın bidat sayılabilmesi için dini bir kimlik taşıması, yani “bu Allah’ın emridir” veya “dinde böyle yapılır” gibi bir anlam yüklenmiş olması gerektiğini belirtir.
Bidat kavramı, Hz. Peygamber’in vefatından sonra ortaya çıkan dini uygulamalardaki farklılıklarla gündeme gelmeye başladı. Sahabe dönemi sonrasında yeni sosyal ve kültürel yapılarla birlikte bazı dini anlayışlar da farklılaştı.
Özellikle:
Mezheplerin oluşumu
Felsefenin İslam coğrafyasına girişi
Tasavvufun gelişimi
Siyasi bölünmeler
bu süreci hızlandırdı. Her grup kendi doğrultusunda bazı uygulamaları dinde esas gibi göstermeye başladığında, bu tartışmalar daha da alevlendi.
Genel anlayışa göre bidat ikiye ayrılır:
Topluma faydalı, dini temeli olmasa da zararsız ve hatta yararlı uygulamalardır. Örnek: Teravih namazının cemaatle kılınması, camilere hoparlör yerleştirilmesi.
Dinin özüne zarar veren, inançlara ve ibadetlere sonradan eklenen, Peygamber uygulamasına aykırı olanlardır. Örnek: Kabir başında mum yakmak, din adına uydurma ritüeller.
Bidate karşı daha katı bir yaklaşım sergiler. Hasene – seyyie ayrımı yapılmaz. Her yenilik dalalet (sapma) olarak görülür.
Ahmed bin Hanbel bu görüşü benimsemiş, "Her bidat dalalettir" hadisini temel almıştır.
Bidat sayılıp sayılmayacağı her zaman tartışmalı olmuştur. Ancak alimler genel olarak şu uygulamalara şüpheyle yaklaşmıştır:
Mevlit okutmak (kiminin bidat, kiminin sevap saydığı bir konudur)
Kandil gecelerinde özel ibadetler yapmak
Türbe ziyaretlerinde çaput bağlamak
Kur’an’ı muska olarak yazmak ve takmak
Kabir başında belirli duaları zorunlu hale getirmek
Kur’an’dan sonra hadisleri yeterli görmeyip yeni “manevi” kaynaklar oluşturmak
İbadetlere rakamsal sınırlar koymak (örneğin şu zikir 4444 defa yapılmalı gibi)
Bu örneklerde esas sorun, uygulamanın ibadetmiş gibi sunulması ve dinde olmayan bir şeyi dinin içindenmiş gibi göstermesidir.
Hayır. İslam’da her yenilik bidat değildir. Bu konuda önemli ayrım “dini alan” ile “dünyevi alan” arasındadır.
İbadet biçimleri
İnanç esasları
Haram – helal sınırları
Bu alanlara yapılan eklemeler bidat sayılabilir.
Teknoloji kullanımı
Eğitim yöntemleri
Sosyal organizasyonlar
Şehir planlaması
Bu alanlardaki yenilikler, şeriatla doğrudan ilişkili olmadığı sürece bidat kapsamında değerlendirilmez.
Peygamber Efendimiz’in şu hadisi bidat kavramının temel referanslarından biridir:
“Her kim bizim bu dinimizde ondan olmayan bir şey çıkarırsa, o reddedilir.” (Buhari, Müslim)
“Her bidat dalalettir, her dalalet cehennemdedir.” (Nesai)
Bu hadisler, dini bir temeli olmayan uygulamaların kabul edilmeyeceğini açıkça belirtir. Ancak burada da birçok alim, bidatin neye göre ve hangi niyetle yapıldığının değerlendirilmesi gerektiğini savunur.
Tasavvuf geleneği, bidat konularında daha esnek yaklaşan bir alan olmuştur. Çünkü birçok tarikat, zikir, rabıta, hatme, evrat, vird gibi kavramları sistemleştirerek kullanır.
Bu uygulamaların bazıları Kur’an ve Sünnet’te doğrudan geçmez. Ancak tasavvuf ehline göre bu tür uygulamalar:
Kur’an ve Sünnet’e aykırı olmadığı sürece
Bidat değil, “adet” veya “tasarruf” sayılır
Bu nedenle birçok müfessir ve mutasavvıf, zararsız ve faydalı yenilikleri dinden çıkmış gibi görmek yerine onları İslam’ın ruhuyla uyumlu yorumlamayı tercih eder.
Günümüzde birçok uygulama hâlâ bidat olup olmadığı üzerinden tartışılmaktadır:
Dijital tesbih kullanmak
Camilerde mikrofonla ezan okumak
İnternetten dini bilgi almak
Sosyal medya üzerinden dua zincirleri paylaşmak
Bu gibi konuların çoğunda fikir ayrılıkları bulunur. Bazı görüşlere göre niyet temizse, ibadet bozulmuyorsa bu uygulamalar bidat değildir. Bazı yorumlara göre ise dinin sade yapısını bozacak her adım bidattir.
Bidat: Dini temeli olmayan ama ibadetmiş gibi yapılan yeni uygulamalardır.
Hurafe: Aklı ve dini temeli olmayan, tamamen uydurma, batıl inanışlardır.
Örneğin:
“Cuma günü tırnak kesilmez” → hurafe
“Namazdan sonra şu dua mutlaka 3 kez okunmalı” → bidat olabilir
Bidat bazen hurafeyle birleşebilir ama her bidat hurafe değildir. Aralarındaki farkı iyi ayırt etmek gerekir.
Bidat, İslam’da aslı olmayan bir şeyi dine katmak anlamına gelir. Her yenilik bidat değildir ama dini gerekçeye dayandırılmadan, “Allah rızası için” yapılıyormuş gibi gösterilen bazı uygulamalar bu kapsamda değerlendirilir.
Bu nedenle Müslüman bireylerin, ibadetlerine anlam kazandırmak isterken dinin özünü ve Peygamber’in uygulamalarını göz ardı etmemesi gerekir.
Çünkü iyi niyetle de olsa, dine eklenen her unsur, zamanla esasların unutulmasına ve dinin sade yapısının bozulmasına yol açabilir.
İlgili diğer içerikler
Ahilik nedir, ne zaman ortaya çıktı, Ahi Evran kimdir? Ahiliğin ilkeleri, iş ahlakı sistemi ve günümüze etkileri nelerdir? Detaylarını öğrenin.
Deccal, İslam inancında kıyamet alametleri arasında yer alan, ahir zamanda ortaya çıkacağına inanılan büyük bir fitne kaynağıdır. Kelime kökeni Arapça "de-ce-le" fiilinden gelir ve "hakikati gizleyen, yalanı hak gibi gösteren, aldatan" anlamlarına sahiptir. Dini kaynaklarda deccal, insanları kandırarak kendini ilah ilan edecek, olağanüstü güçlere sahipmiş gibi görünecek bir figür olarak tanımlanır. Yalancı peygamber niteliği taşıdığı kabul edilir ve hem fiziksel hem manevi bir tehdit olarak görülür. Kur’an’da ismi açıkça geçmez ancak hadis literatüründe oldukça geniş bir yer kaplar.
Fasık, İslam literatüründe sıkça geçen, ancak zamanla anlamı daraltılmış ya da yanlış anlaşılmış terimlerden biridir. Arapça kökenli bir kelime olan “fısḳ” kökünden türeyen fasık, kelime olarak doğru yoldan çıkan, Allah’ın emirlerine bilinçli şekilde karşı gelen, büyük günah işleyen kişi anlamına gelir. Kur’an-ı Kerim’de, hadislerde ve İslam hukukunda bu kavram geniş biçimde yer alır ve sadece ahlaki değil, toplumsal ve hukuki bir anlam da taşır.
Hacamat, tarih boyunca birçok medeniyetin uyguladığı geleneksel bir tedavi yöntemidir. Temel prensibi, vücudun belirli noktalarından kontrollü şekilde kan alınarak bedeni toksinlerden arındırmak ve hastalık belirtilerini hafifletmektir. Genellikle sırt, ense veya omuz bölgesine uygulanan bu işlem, kesik atılarak yapılan vakum yöntemiyle gerçekleştirilir. İslam kültüründe sünnet olarak da bilinen hacamat, yalnızca fiziksel değil, ruhsal arınma anlamında da değerlendirilen bir uygulamadır.
“Hidayet” kelimesi, hem İslam düşüncesinde hem de günlük dilde sıkça kullanılan, ancak çoğu zaman sadece yüzeysel anlamıyla bilinen derin bir kavramdır. En yalın hâliyle hidayet, doğru yola ulaşmak, hakikati bulmak ya da manevi anlamda aydınlanmak anlamına gelir. Ancak bu tanım, hidayetin taşıdığı anlamın sadece bir kısmını yansıtır. Çünkü hidayet, kişinin sadece bir bilgiye ulaşmasını değil, içsel bir yönelişle hayatını şekillendirmesini de kapsar.
İstiğfar, sözlük anlamıyla af dilemek, bağışlanma istemek demektir. Dini anlamda ise kişinin Allah’a yönelerek işlediği günah veya hatalardan dolayı pişmanlık duyması, samimiyetle tövbe etmesi ve Allah’tan bağışlanma dilemesi anlamına gelir. Kur’an-ı Kerim’de ve hadislerde sıkça geçen istiğfar, yalnızca ağızdan söylenen bir ifade değil; kalpten gelen bir dönüş, farkındalık ve teslimiyet sürecidir.
Maarif, Türkçede “eğitim” ya da “öğretim” anlamına gelen, kökü Arapçaya dayanan klasik bir ifadedir. Arapça “maʿrifet” kökünden türeyen maarif kelimesi, bilme, öğrenme, bilgi edinme gibi anlamlara gelir. Osmanlı döneminde eğitim sistemi, okullar ve öğretim faaliyetleri genel olarak “maarif” kavramı üzerinden tanımlanmıştır. Cumhuriyet döneminden sonra yerini büyük ölçüde “millî eğitim” ya da “eğitim” kelimesi almış olsa da, maarif kavramı bugün hâlâ özellikle tarihsel metinlerde, yasalarda, kurum isimlerinde ve kültürel anlatılarda yer bulmaya devam etmektedir. Maarif kelimesi yalnızca okul anlamında kullanılmaz. Bu kavram, eğitimin ruhunu, sistematiğini, idealini ve kurumsal yapısını birlikte ifade eder. Bu yönüyle sadece bilgi aktarma değil, aynı zamanda karakter inşası, kültürel aktarım ve toplumsal bilinç oluşturma sürecine de işaret eder.
Tekamül, Türkçeye Arapçadan geçmiş bir kelimedir ve en yalın anlamıyla olgunlaşma, kemale erme, gelişme süreci anlamına gelir. Ancak bu tanım yüzeyde kalır. Çünkü tekamül kelimesi, hem bireysel bir ruhsal yolculuğu hem de evrensel bir dönüşüm sürecini anlatmak için kullanılır.
Popüler içerikler
Adalet, hem bireysel yaşamın hem toplumsal düzenin merkezinde yer alan en temel kavramlardan biridir. Genel tanımıyla adalet, hakkın ve haklının gözetilmesi, herkese eşit ve layık olanın verilmesidir. Ancak adalet yalnızca hukuk sisteminin bir parçası değildir. Felsefede, dinde, ahlâkta, siyasette ve günlük yaşamda karşılığı olan çok katmanlı bir olgudur. İnsanlık tarihi boyunca adalet üzerine düşünülmüş, tanımı tartışılmış, uygulanma biçimleri değişmiş ama önemi hiçbir zaman azalmamıştır.
Ahilik Teşkilatı, Anadolu'da 13. yüzyılda kurulan ve özellikle esnaf ile zanaatkârlar arasında ahlaki, ekonomik ve sosyal düzeni sağlayan özgün bir sivil örgütlenme modelidir. Hem meslekî eğitimi düzenleyen hem de toplumsal değerlerin korunmasını sağlayan Ahilik, kökleri Türk-İslam düşüncesine dayanan, özgün bir dayanışma sistemidir. Sadece ekonomik bir yapı değil; aynı zamanda ahlaki ilkeleri, sosyal yardımlaşmayı ve bireysel terbiyeyi esas alan çok katmanlı bir kurumdur.
Milyonlarca yıl önce, yeryüzünü kaplayan antik ormanlarda devasa ağaçlardan akan reçine damlaları, zamanın durdurulamaz akışında benzersiz bir dönüşüme uğradı. İşte bu, bugünkü adıyla kehribarın, ya da İngilizce adıyla amber'ın hikayesinin başlangıcıdır. Sıradan bir taş sanılsa da, kehribar aslında fosilleşmiş bir ağaç reçinesidir; doğanın eşsiz bir eseri ve zamanın adeta bir kapsülü. Peki, bu büyüleyici doğal madde tam olarak nedir, bilimsel açıdan nasıl oluşur ve günümüz dünyasında neden bu kadar değerli ve ilgi çekicidir? Bu makalede, kehribarın jeolojik serüveninden kimyasal sırlarına, tarihsel yolculuğundan modern kullanımlarına kadar her yönüyle tanıyacak, onun gizemli dünyasına bir adım atacağız.
manevi bir konumdur. Kur’an-ı Kerim’de özellikle A’râf Suresi’nde geçen bu kavram, hem ahirete dair sembolik bir mekânı hem de ruhsal bir hâli temsil eder. A’râf’ta olanlar, cennetlikleri ve cehennemlikleri görür; ancak henüz kaderleri netleşmemiştir.