Zekât Nedir? Ne Zaman ve Kimlere Verilir, Nasıl Hesaplanır?

Zekât Nedir Kısaca Tanım?

Zekât; maddî imkânı belirli bir seviyenin üzerinde olan Müslümanların, sahip oldukları malların belirli bir oranını (genellikle %2,5) her yıl ihtiyaç sahiplerine vermeleri gereken farz bir ibadettir.

Zekât, sadece malı bereketlendirmekle kalmaz, aynı zamanda toplumsal yardımlaşma ruhunu da canlı tutar.

Ne Kadar Paraya Zekât Düşer?

Zekât için malın belli bir asgari değere ulaşması gerekir. Bu eşik, İslam hukukunda nisap miktarı olarak tanımlanır.

Günümüzde nisap miktarı yaklaşık 85 gram altın değerine eşittir. Örneğin altının gramı 2000 TL ise, 85 x 2000 = 170.000 TL olur. Elinde bu değerde veya daha fazla birikimi olan kişinin, bu serveti üzerinden bir hicri yıl geçtiyse zekât vermesi farz olur.

Zekât Kimlere Verilir?

Zekât, Kur'an-ı Kerim’in Tevbe Suresi 60. ayetinde belirtilen sekiz gruba verilebilir:

• Fakirler (geliri giderinden az olanlar)

• Miskinler (hiç geliri olmayanlar)

• Zekât toplama memurları

• Kalpleri İslam’a ısındırılmak istenenler

• Köleler veya borç karşılığı esir kalanlar

• Borçlular (borcu nedeniyle zarurete düşenler)

• Allah yolunda cihad edenler veya dinî hizmetlerde bulunanlar

• Yolda kalmış yolcular (memleketinden uzakta ve parasız kalanlar)

Bu grupların dışında kalan kişilere zekât verilmesi doğru değildir.

Zekât Kimlere Verilmez?

İslam hukukuna göre aşağıdaki kişilere zekât verilmez:

• Anne, baba, dede ve nine gibi üst soy yakınları.

• Çocuklar ve torunlar gibi alt soy yakınları.

• Eşler birbirlerine zekât veremez.

• Zenginler (nisap miktarından fazla mala sahip olanlar).

• Müslüman olmayanlar (çoğunluk görüşe göre).

Bunun amacı, kişinin zaten bakmakla yükümlü olduğu kişilere değil, toplumsal yardımlaşmaya katkıda bulunmasını sağlamaktır.

Zekât Nasıl Hesaplanır?

Zekât hesaplaması, sahip olunan malın türüne göre değişir:

• Para, altın, ticaret malları: %2,5 oranında zekât verilir.

• Mahsuller (tarım ürünleri): Doğal sulama varsa %10, yapay sulama varsa %5 oranında öşür verilir.

• Büyükbaş ve küçükbaş hayvanlar: Sayı ve yaşa göre belirli oranlarda zekât verilir.

Pratik Örnek:

• 200.000 TL paranız var → 200.000 x 0.025 = 5.000 TL zekât vermeniz gerekir.

Zekât Ne Zaman Verilir?

Zekât, malın üzerinden bir hicri yıl geçtikten sonra verilir. Yılın herhangi bir zamanında verilebilse de, özellikle Ramazan ayında verilmesi teşvik edilmiştir. Çünkü Ramazan ayında yapılan ibadetlerin sevabı kat kat artmaktadır.

Yıl boyunca zekât taksitle veya farklı zamanlarda da ödenebilir. Ancak yükümlülük zamanı geldiğinde geciktirilmeden verilmesi tavsiye edilir.

Nisap Miktarı Nedir?

Nisap miktarı, zekâtın farz olabilmesi için gerekli olan asgari mal varlığıdır.

• 85 gram altın veya ona denk para ya da ticaret malı.

• Bu miktarın üzerinde mala sahip olan kişilere zekât farz olur.

• Nisap miktarının altında olanlardan zekât istenmez.

Örneğin, elinde 50 gram altın olan bir kişi zekâtla yükümlü değildir.

Zekât Kimlere Farzdır?

Zekât şu kişilere farzdır:

• Müslüman olan,

• Akıl ve baliğ (ergenlik çağına ulaşmış) olan,

• Nisap miktarından fazla malı olan,

• Malı üzerinden bir hicri yıl geçen bireyler.

Bir Müslümanın zekât yükümlüsü olabilmesi için bu şartların tamamını taşıması gerekir.

Zekât Vermenin Faziletleri Nelerdir?

Zekât vermek, sadece dini bir yükümlülüğü yerine getirmek değil, aynı zamanda ruhu arındırmak ve toplumu güçlendirmek anlamına gelir.

Zekâtın başlıca faziletleri şunlardır:

• Malı bereketlendirir ve artırır.

• Cimriliği ve bencilliği kırar.

• Fakirlerin duasını almayı sağlar.

• Toplumsal huzur ve adaletin sağlanmasına katkıda bulunur.

• Allah katında büyük sevap ve manevi dereceler kazandırır.

Mahsüllerin Zekâtı: Öşür

Tarım ürünlerinden verilen zekâta öşür denir.

• Doğal sulama (yağmur, nehir): Ürünün %10'u verilir.

• Yapay sulama (motorla, parayla sulama): Ürünün %5'i verilir.

Çiftçilik yapanlar, hasat sonrası mahsullerinden öşür vererek zekât yükümlülüklerini yerine getirirler.

Fıtır ve Zekât Farkı Nedir?

• Zekât, malî bir ibadettir ve yıllık olarak mal üzerinden verilir.

• Fıtır sadakası ise Ramazan Bayramı öncesinde, her birey için sabit bir miktar verilir ve fakirlere ulaştırılır.

Fıtır sadakası, temel ihtiyaçların karşılanması için verilirken, zekât daha geniş mal varlıkları için söz konusudur.

Zekâtla Alakalı Hadisi Şerifler

Peygamber Efendimiz (sav) zekâtın önemine şu hadislerle dikkat çekmiştir:

• "Zekâtı verilen mal eksilmez." (Müslim)

• "Zekât, İslam köprüsüdür." (Beyhaki)

• "Zekât, Müslümanların mallarını temizler." (Tirmizi)

Bu hadisler zekâtın hem bireysel hem toplumsal hayattaki önemini vurgular.

Kur'an’da Zekât

Kur'an-ı Kerim'de zekât, namazla birlikte anılarak İslam toplumunda hayati bir sorumluluk olarak gösterilmiştir:

• "Namazı kılın, zekâtı verin." (Bakara Suresi, 43)

• "Mallarında, muhtaç ve yoksullar için bir hak vardı." (Zariyat Suresi, 19)

Kur'an’daki bu vurgular zekâtın, imanın bir parçası olduğunu ortaya koyar.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Zekât vermek için yaş sınırı var mı?

Evet, kişi ergenlik çağına girmiş ve nisap miktarı mala sahip olmalı.

Öğrenciyken zekât vermek gerekir mi?

Öğrencinin malı nisap miktarını aşarsa zekât vermekle yükümlüdür.

Ev için biriktirilen para zekâta tabi midir?

Evet. Eğer nisap miktarına ulaşmış ve üzerinden bir yıl geçmişse zekât verilmelidir.

Araba veya evin zekâtı var mı?

Kullanım amaçlı olan ev ve arabanın zekâtı yoktur. Ticari amaçla alınanların zekâtı verilir.

Zekât vermek için illa altın mı olmalı?

Hayır. Para, ticaret malları ve yatırım amaçlı mallar da zekâta tabidir.

Zekâtla Gelen Bereket ve Şefkat

Zekât, sadece malî bir yükümlülük değil, aynı zamanda bireyin ruhunu temizleyen ve toplumsal dayanışmayı güçlendiren derin bir ibadettir. Sahip olunan nimetlerin bir emanet olduğunu hatırlatır ve bu emanetin sorumluluğunu adaletle yerine getirme fırsatı sunar. Bir yandan malı arındırırken, diğer yandan toplumda kardeşlik duygusunu pekiştirir. İhtiyaç sahiplerine uzanan bir el, aslında insanın kendi kalbine uzanan bir şefkat köprüsüdür. İslami hassasiyetle verilen her zekât, hem veren hem de alan için bereket kapılarını açar ve Allah'ın rızasına ulaşmada güçlü bir adım olur. Zekâtı hayatın ayrılmaz bir parçası haline getirmek, hem dünyayı hem de ahireti aydınlatan bir bilinç inşasıdır.