GBT, “Genel Bilgi Toplama” sisteminin kısaltmasıdır. Türkiye’de Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı tarafından kullanılan, bireylerin adli, idari ve güvenlik açısından durumlarını kontrol etmek amacıyla oluşturulmuş dijital bir sorgulama sistemidir.
GBT sorgusu, trafik çevirmelerinden havaalanı kontrollerine, kamu kurumlarındaki işlemlerden adliye süreçlerine kadar birçok farklı noktada uygulanabilir. Sistemde yer alan bilgiler genellikle kimlik, sabıka kaydı, arama kararları, mahkeme celpleri, yakalama emirleri, pasaport durumları gibi çeşitli başlıklardan oluşur.
Ancak GBT yalnızca bir teknik veri sistemi değil, aynı zamanda birey-devlet ilişkisini, kişisel verilerin işlenmesini ve vatandaşlık haklarının sınırlarını doğrudan ilgilendiren çok katmanlı bir yapıdır.
GBT sisteminin yasal temeli, 2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu ile 1774 sayılı Kimlik Bildirme Kanunu'na dayanmaktadır. Bu yasalar, güvenlik güçlerine belirli durumlarda kişilerin kimlik bilgilerini kontrol etme ve bu bilgiler üzerinden çeşitli veritabanlarına erişme yetkisi verir.
Ayrıca 2016 yılında yürürlüğe giren 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK), GBT sisteminde yer alan bilgilerin işlenmesi, saklanması ve paylaşılması konusunda bazı sınırlar getirmiştir. Bu çerçevede devletin güvenlik gerekçesiyle veri toplama hakkı ile bireylerin mahremiyet hakkı arasında hassas bir denge kurulması amaçlanmaktadır.
GBT sorgulaması, birçok farklı sebeple ve farklı durumlarda yapılabilir. Bu sorgulama genellikle vatandaşların adli sicil durumunu öğrenmek değil, güvenlik amaçlı ön bilgilendirme almak için yapılır.
Trafik kontrolleri
Havalimanı, otogar ve sınır kapısı geçişleri
Adliye ve mahkeme girişleri
Şüpheli davranış durumlarında yapılan polis müdahaleleri
Bazı kamu kurumlarına girişte (özellikle cezaevleri, askeri alanlar)
Kimlik bildiriminin zorunlu olduğu otel ve pansiyon gibi yerlerde konaklama durumunda
Kamuya açık etkinliklerde güvenlik kontrolü sırasında
GBT sorgusunun yapılabilmesi için kişinin kimlik ibraz etmesi veya sistemde kayıtlı olan TC Kimlik Numarası’nın bilinmesi yeterlidir.
GBT sistemi geniş bir veri yelpazesine sahiptir. Bu veriler, hem adli hem idari hem de güvenlik bazlı bilgilere dayanır. Sistemde yer alan başlıca bilgiler şunlardır:
Aranma kaydı (mahkeme tarafından çıkarılmış yakalama kararı)
Hakkında yakalama veya tutuklama kararı
Adli sicil bilgileri (suç, ceza ve infaz durumu)
Kayıp şahıs bildirimi
Hakkında mahkeme celbi olup olmadığı
Hükümlülük veya denetimli serbestlik durumu
Cezaevi geçmişi
Askerlik durumu
Pasaport yasağı veya yurt dışına çıkış engeli
Bu bilgiler sadece emniyet ve jandarma yetkilileri tarafından özel bir sistem üzerinden görüntülenebilir. Vatandaşlar, kendi GBT kayıtlarına doğrudan erişemez; ancak adli sicil belgelerini e-Devlet veya Adalet Bakanlığı sistemlerinden talep edebilir.
GBT ile adli sicil kaydı genellikle birbirine karıştırılır. Ancak bu iki sistem arasında önemli farklar vardır:
GBT bir güvenlik sorgulama sistemidir; adli sicil ise resmi mahkeme kararlarını içerir.
GBT geçici veya süreç içindeki kayıtları da gösterebilir; adli sicilde sadece kesinleşmiş cezalar yer alır.
GBT sisteminde hakkında işlem yapılan ama mahkumiyet almamış kişiler de yer alabilir.
Adli sicil belgesi, birey tarafından talep edilebilir; GBT kaydı ise sadece yetkili kolluk birimleri tarafından sorgulanabilir.
Bu fark nedeniyle bir kişi adli sicil belgesinde “temiz” görünse de GBT sisteminde hakkında devam eden bir soruşturma, ifadesi alınmamış bir şikayet veya celp bulunabilir.
GBT sistemi güvenlik açısından önemli bir araç olsa da toplumsal yaşamda birçok tartışmayı da beraberinde getirir. Özellikle gençler, aktivistler, gazeteciler gibi sosyal hareketliliği yüksek gruplar üzerinde sık yapılan GBT sorgulamaları, bireylerin özel yaşamı ve hareket özgürlüğü açısından eleştirilmektedir.
Ayrıca GBT sorgulaması sırasında herhangi bir neden belirtilmeden yapılan kimlik kontrolleri, zaman zaman ayrımcılık ve keyfiyet eleştirilerine de konu olmaktadır. Bu nedenle uygulamanın hem güvenlik hem de insan hakları açısından şeffaf ve ölçülü bir şekilde yapılması önemlidir.
GBT sisteminde yer alan kayıtlar, ilgili adli sürecin tamamlanmasının ardından otomatik olarak sistemden düşmeyebilir. Bu nedenle bazı kişiler hakkında yıllar önce kapanmış bir dava veya hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı sistemde yer almaya devam edebilir.
Bu tür kayıtların silinmesi için yapılabilecek işlemler:
Hakkında GBT kaydı olduğunu öğrenen kişi, bir avukat aracılığıyla sulh ceza hakimliğine başvurabilir.
Mahkeme kararıyla GBT sisteminde bulunan ve artık hukuki geçerliliği kalmamış kayıtlar silinebilir.
Kayıtların silinip silinmediği, genellikle doğrudan vatandaş tarafından kontrol edilemez.
Kişisel Verileri Koruma Kurumu’na (KVKK) bireysel başvuru yapılabilir.
Bu süreç, vatandaşların kendi bilgileri üzerindeki denetimini güçlendiren bir hukuki yoldur. Ancak bu alandaki farkındalık halen düşüktür.
GBT sistemi, dijitalleşme ile birlikte daha entegre, hızlı ve kapsamlı hale gelmiştir. Artık GBT sorgulaması, mobil cihazlardan anında yapılabilir hale gelmiştir. Kolluk kuvvetleri, taşınabilir tabletler ve cep terminalleri aracılığıyla sahada saniyeler içinde sorgulama yapabilmektedir.
Yapay zekâ destekli suç analiz sistemleriyle entegre edilen yeni GBT altyapıları sayesinde sadece mevcut bilgiler değil, şüpheli hareket desenleri ve sosyal medya takibi gibi veriler de değerlendirmeye alınmaktadır. Bu durum, güvenlik açısından gelişmiş imkânlar sağlarken, aynı zamanda kişisel verilerin korunması açısından daha fazla denetim ve şeffaflık ihtiyacını da beraberinde getirir.
GBT, Türkiye’de hem güvenlik sisteminin hem de vatandaş-hukuk ilişkilerinin merkezinde yer alan çok katmanlı bir dijital veri sistemidir. Kolluk kuvvetlerine operasyonel kolaylık sağlarken, aynı zamanda kişisel verilerin korunması ve hukuki sınırlar açısından dikkatle yönetilmesi gereken bir yapıdır.
Bireylerin temel hakları ile devletin güvenlik görevleri arasında hassas bir denge kurularak, GBT’nin etik, yasal ve teknik düzlemde şeffaflıkla işlemesi gerekmektedir. Bilgi çağında yaşıyor olmanın bir sonucu olarak, bu tür sistemlerin nasıl çalıştığını anlamak ve bilinçli olmak her vatandaş için önemlidir.
İlgili diğer içerikler
Empirizm, bilginin kaynağının doğuştan gelen fikirler değil, deneyim ve gözlem olduğunu savunan bir felsefi yaklaşımdır. Bu düşünceye göre insan zihni, dünyaya boş bir levha (tabula rasa) olarak gelir ve zamanla duyular aracılığıyla bilgi edinir. Bilginin temelini duyusal veriler oluşturur. Dolayısıyla doğru bilgiye ancak dış dünya ile etkileşim kurarak ulaşılabilir.
Ergonomi, insan ile çalışma ortamı arasındaki etkileşimi en verimli, en güvenli ve en konforlu hale getirmeyi amaçlayan bilim dalıdır. Yunanca “ergon” (iş) ve “nomos” (kural, yasa) kelimelerinin birleşiminden türeyen ergonomi, kelime anlamı itibarıyla “iş yasası” ya da “çalışma bilimi” şeklinde ifade edilebilir. Modern ergonomi ise yalnızca iş yerlerini değil, ev ortamından hastanelere, bilgisayar arayüzlerinden kamu araçlarına kadar insanın etkileşime girdiği tüm fiziksel ve dijital alanları kapsar.
Escobar ismi, dünya kamuoyunda en çok Pablo Escobar ile anılsa da, kökeni, anlamı ve çağrıştırdığı katmanlar bakımından çok daha geniş ve karmaşık bir çerçevede değerlendirilebilir. Bu kelime, sadece bir soyadı olmaktan çıkıp uluslararası medya, suç tarihi, sosyoloji, ekonomi ve kültürel hafızada güçlü bir simge haline gelmiştir. Peki Escobar ne anlama gelir? Bu kelimenin etimolojik kökeni nedir? Hangi kişiyle özdeşleşmiştir? Ve neden bugün hâlâ bu kadar etkilidir? Tüm bu sorulara, tarihsel bağlamlar ve çok katmanlı yaklaşımla cevap vereceğiz.
Fermente, en basit tanımıyla bir maddenin mikroorganizmalar yardımıyla kimyasal olarak dönüştürülmesi sürecidir. Genellikle bakteri, maya veya küf gibi mikroorganizmalar sayesinde organik bileşiklerin başka bileşiklere dönüştüğü biyolojik bir süreçtir. Fermente kavramı, hem biyoloji hem gıda teknolojisi hem de kültürel gelenekler açısından oldukça geniş ve çok katmanlı bir anlama sahiptir.
Green Card, Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) kalıcı oturma ve çalışma hakkı sağlayan yasal bir belgedir. Resmi adıyla “Permanent Resident Card” olan bu kart, sahibine ABD’de süresiz oturma, çalışma, sosyal haklara erişim ve bazı durumlarda devlet hizmetlerinden faydalanma hakkı tanır. Adını fiziksel kartın geçmişte yeşil renkte olmasından alan Green Card, hem Amerika’ya göç etmek isteyen bireyler için hem de ABD'nin göç politikaları açısından stratejik bir enstrümandır.
Heyelan, eğimli bir arazide yer alan toprak, kaya ya da yamaç malzemesinin yerçekiminin etkisiyle bulunduğu yerden koparak aşağı doğru kayması olayıdır. Genellikle yoğun yağış, kar erimesi, yeraltı su seviyesinin artışı veya insan eliyle yapılan müdahaleler sonucu meydana gelir. Jeoloji ve afet yönetimi açısından incelendiğinde heyelan, yeryüzü şekillerinin zamanla değişmesinde büyük rol oynayan dinamik bir süreçtir.
İzole kelimesi, en temel anlamıyla “ayrılmış”, “yalıtılmış” ya da “soyutlanmış” demektir. Fransızca kökenli “isolé” kelimesinden Türkçeye geçmiştir ve Latince “insula” (ada) kelimesiyle etimolojik bağ taşır. Bu yönüyle kelimenin kökü bile fiziksel ve simgesel ayrılığı ima eder. Ancak “izole” sadece fiziksel bir ayrılığı değil; psikolojik, biyolojik, toplumsal, teknolojik ve kültürel anlamları da kapsayan çok yönlü bir kavramdır. Günümüzde bu kelimeye; inşaattan sağlığa, pandemilerden psikolojiye, enerjiden siber güvenliğe kadar geniş bir çerçevede rastlamak mümkündür. Bu yazıda “izole” kavramını tüm bu katmanlarıyla ayrıntılı şekilde inceleyeceğiz.
"Jin, Jiyan, Azadî" Kürtçe bir slogan olup Türkçeye “Kadın, Yaşam, Özgürlük” olarak çevrilir. Bu ifade, yalnızca bir politik slogan değil; aynı zamanda bir varoluş felsefesi, bir hak arayışı ve toplumsal değişimin sembolüdür. Kadının merkezde olduğu, yaşamı kutsayan ve özgürlüğü temel hak olarak gören bu söylem, Kürt özgürlük hareketinden çıkmış; zamanla dünya çapında feminist hareketlerin, insan hakları savunucularının ve aktivistlerin benimsediği evrensel bir mesaj haline gelmiştir.
Popüler içerikler
153, Türkiye'de belediye hizmetlerine yönelik olarak kurulan bir çağrı merkezi numarasıdır. Genellikle vatandaşların şikâyet, talep, öneri veya bilgi alma amaçlı olarak aradığı bu numara, "ALO 153 Beyaz Masa" ya da “ALO 153 Çağrı Merkezi” adıyla bilinir. Bu hat, doğrudan belediyelere bağlıdır ve belediye sınırları içindeki hizmetlerle ilgili iletişim kurulmasını sağlar. 7 gün 24 saat hizmet verir. Hem sabit hatlardan hem de cep telefonlarından arandığında ücretlendirme yapılmaz.
28 Şubat Olayı, Türkiye siyasi tarihine “postmodern darbe” olarak geçen, 1997 yılında gerçekleşen ve doğrudan askerî müdahale olmaksızın sivil siyaseti yönlendiren bir süreçtir. Bu olay, özellikle dönemin Refah-Yol Hükûmeti’ne karşı Türk Silahlı Kuvvetleri’nin başını çektiği bir dizi karar, baskı ve yönlendirme ile şekillenmiştir. 28 Şubat 1997 tarihinde toplanan Milli Güvenlik Kurulu (MGK), bir dönüm noktası olarak kabul edilir. Ancak 28 Şubat sadece bir gün değil; yıllar süren bir baskı ve dönüşüm sürecinin adıdır.
Adabı muaşeret nedir sorusu, yalnızca görgü kuralları çerçevesinde ele alınabilecek basit bir merak değil; aynı zamanda bir toplumun kültürel, ahlaki ve hatta inanç temelli değerlerinin davranışa yansımasıdır. Adab-ı muaşeret; bireyin sosyal yaşamda diğer insanlarla olan ilişkilerinde uyması gereken saygı, nezaket ve ölçülülük ilkelerini kapsayan bir kurallar bütünüdür. Hem bireysel hem de toplumsal huzurun teminatı olan bu kavram, sadece “nasıl davranmalıyım?” sorusunun değil, “karşımdakine ne kadar değer veriyorum?” sorusunun da cevabıdır.
Afrodizyak, cinsel isteği artırdığına inanılan yiyecek, içecek, bitki ya da maddelere verilen genel isimdir. Tarih boyunca hem kadınlarda hem erkeklerde cinsel arzuyu, performansı ya da uyarılmayı artırmak için çeşitli doğal ve kimyasal maddeler afrodizyak olarak kullanılmıştır. Bu terim adını, Yunan mitolojisindeki aşk ve güzellik tanrıçası Afrodit’ten alır. Günümüzde hem halk arasında hem de bilimsel çevrelerde afrodizyak etkili maddeler tartışmalı olsa da bazı ürünlerin libido üzerinde dolaylı etkileri olduğu kabul edilmektedir.