SRC Belgesi Nedir? Kimler için Zorunludur?

SRC belgesi, ticari amaçla yolcu ya da yük taşımacılığı yapan sürücülerin alması gereken yasal bir mesleki yeterlilik belgesidir. Türkiye’de Karayolu Taşıma Kanunu ve Karayolu Taşıma Yönetmeliği çerçevesinde düzenlenen bu belge, hem bireysel hem de kurumsal taşımacılık faaliyetlerinin yasal ve güvenli şekilde yürütülmesini sağlar. SRC belgesi olmadan ticari taşımacılık yapmak yasal değildir ve ciddi idari yaptırımlar doğurur. SRC belgeleri kendi içinde farklı sınıflara ayrılır ve her biri farklı bir taşımacılık alanını kapsar. Bu yazıda SRC belgesinin kapsamı, türleri, zorunlulukları, başvuru süreci, sınav sistemi, eğitim içeriği, belge geçerliliği, denetim uygulamaları ve sektörel etkileri gibi çok katmanlı yönleri detaylı biçimde ele alınacaktır.

SRC Belgesi Neden Gereklidir?

Ticari taşımacılık, sadece araç kullanmakla sınırlı olmayan; can ve mal güvenliğini doğrudan ilgilendiren bir meslek dalıdır. Bu nedenle, sürücülerin yalnızca ehliyete sahip olması yeterli görülmemiştir. SRC belgesi:

• Yasal mevzuata uygunluğu sağlar

• Trafik ve taşımacılık güvenliğini artırır

• Meslekî yeterlilik belgesi olarak kabul edilir

• Sürücünün taşımacılık alanında gerekli bilgi ve eğitime sahip olduğunu belgelendirir

Bu belge, taşıma faaliyetini profesyonel düzeyde yapacak olan kişilerin yetkinliğini ve yeterliliğini denetleyen temel araçlardan biridir.

SRC Belgesi Türleri Nelerdir?

SRC belgesi beş ana başlık altında toplanır. Her biri farklı taşımacılık faaliyetlerini kapsar:

SRC 1 Belgesi

• Uluslararası yolcu taşımacılığı yapan sürücülerin alması zorunludur

• Yurt içi yolcu taşıması da yapabilir

• Otobüs, minibüs, servis aracı gibi taşıtları kullanan sürücüler içindir

SRC 2 Belgesi

• Yurt içi yolcu taşımacılığı için gereklidir

• Uluslararası taşımacılık yapamaz

SRC 3 Belgesi

• Uluslararası yük ve eşya taşımacılığı yapan sürücüler için düzenlenir

• Yurt içi taşıma da yapılabilir

• Kamyon, tır, panelvan gibi taşıtlar için geçerlidir

• SRC 3 Belgesi detaylarını diğer makalemizde detaylandırdık

SRC 4 Belgesi

• Yurt içi yük ve eşya taşımacılığı yapan sürücüler içindir

• Uluslararası geçerliliği yoktur

• SRC 4 Belgesi detaylarını diğer makalemizde detaylandırdık

SRC 5 Belgesi

• Tehlikeli madde taşımacılığı yapanlar için zorunludur

• ADR Sertifikası ile birlikte kullanılır

• Kimyasal, patlayıcı, yanıcı gibi riskli ürünlerin taşınmasında gereklidir

SRC Belgesi Almadan Araç Kullanılırsa Ne Olur?

SRC belgesi olmadan ticari taşımacılık yapmak, hem sürücü hem de araç sahibi için cezai yaptırımlar doğurur:

• Para cezası uygulanır

• Taşımacılık faaliyeti durdurulabilir

• Araç trafikten men edilebilir

Ayrıca sigorta şirketleri, belgesiz sürücüler tarafından yapılan kazalarda teminat kapsamını daraltabilir ya da tamamen reddedebilir.

SRC Belgesi Kimler İçin Zorunludur?

• Ticari taşıma yapan tüm sürücüler

• Şirket aracıyla yük veya yolcu taşıyan personel

• Servis şoförleri, minibüs işletmecileri

• Lojistik firmalarında çalışan kamyon/tır şoförleri

• Kargo, kurye, nakliye hizmeti sunan özel bireyler veya firmalar

Özetle, taşımanın amacı ticari kazanç ya da meslekî faaliyet kapsamında ise SRC belgesi zorunludur.

SRC Belgesi İçin Gerekli Şartlar

SRC belgesine başvurmak isteyenlerin sağlaması gereken genel şartlar şunlardır:

• En az ilköğretim mezunu olmak

• 18 yaşını doldurmuş olmak

• Geçerli bir sürücü belgesine sahip olmak

• Sabıka kaydının uygun olması (özellikle SRC 5 için)

Bazı belgelerde ek sağlık raporları ya da psikoteknik değerlendirme de gerekebilir.

SRC Belgesi Başvuru Süreci

SRC belgesi almak isteyen bir sürücü şu adımları takip eder:

1. Yetkili kurumlardan ya da özel eğitim merkezlerinden başvuru yapılır

2. Gerekli belgeler teslim edilir

3. Eğitim programına katılım sağlanır (zorunlu saatler değişebilir)

4. Bakanlık tarafından belirlenen tarihlerde sınava girilir

5. Başarılı olan adaylara e-Devlet üzerinden sertifika düzenlenir

Başvuru esnasında teslim edilmesi gereken belgeler:

• Kimlik fotokopisi

• Ehliyet fotokopisi

• İkametgah ya da adres beyanı

• Mezuniyet belgesi

• 2 adet biyometrik fotoğraf

SRC Eğitimi ve Sınav Süreci

SRC eğitimi teorik ve pratik içeriklerden oluşur:

• Yol güvenliği ve trafik kuralları

• Taşımacılıkla ilgili yasal mevzuatlar

• İlk yardım, yangın bilgisi ve araç kontrolü

• Müşteri ilişkileri ve hizmet kalitesi

• Tehlikeli madde taşımacılığı eğitimi (SRC 5)

Sınavlar genellikle çoktan seçmeli test formatındadır. Bazı belgelerde sözlü sınav ve uygulamalı test de yer alabilir. Başarılı olmak için belirli bir yüzdeyi geçmek gereklidir (genelde %70).

SRC Belgesinin Geçerlilik Süresi

SRC belgeleri ömür boyu geçerlidir. Ancak SRC 5 belgesi için her 5 yılda bir yenileme eğitimi ve tekrar sertifikalandırma işlemi gerekir. Ayrıca bazı özel taşıma türlerinde psikoteknik belge ve sağlık kontrollerinin güncellenmesi talep edilir.

SRC Belgesi Denetimleri

Karayolları Trafik Kanunu ve Taşıma Yönetmeliği çerçevesinde çeşitli kurumlar denetim yapabilir:

• Trafik polisleri (rutin kontrol)

• Ulaştırma Bakanlığı müfettişleri

• Belediyeler ve yerel yönetimler

• Ticaret Bakanlığı denetim ekipleri

Bu denetimlerde sürücünün SRC belgesi, araç ruhsatı, yetki belgeleri ve yol izin belgeleri birlikte kontrol edilir.

SRC Belgesi ve Psikoteknik Rapor İlişkisi

SRC belgesi için özellikle yük ve yolcu taşımacılığı yapan sürücülerden psikoteknik değerlendirme belgesi de istenir. Bu belge:

• Sürücünün refleks, dikkat, algı, koordinasyon gibi becerilerini ölçer

• Psikolojik uygunluk düzeyini tespit eder

• Her 5 yılda bir yenilenmelidir

SRC’si olan fakat psikotekniği eksik olan sürücüler de yasal olarak cezai yaptırımla karşı karşıya kalabilir.

Uluslararası Taşımacılıkta SRC Belgesi

SRC 1 ve SRC 3 belgeleri uluslararası taşımacılık yapacak sürücüler için geçerlidir. Ancak bazı ülkeler bu belgeye ek olarak:

• Uluslararası sürücü kartı (IRU onaylı)

• ADR sertifikası

• Vize ve geçiş izinleri

gibi belgeleri de zorunlu tutar. Bu nedenle uluslararası çalışan firmalar sürücülerini çok yönlü belge ve eğitim sürecine tabi tutmak zorundadır.

Sektörel Etkiler ve İstihdam İlişkisi

Lojistik, taşımacılık, kargo, turizm ve şehir içi ulaşım sektörlerinde SRC belgesi olan sürücülere olan ihtiyaç her geçen gün artmaktadır. SRC belgesi:

• İstihdam edilebilirliği artırır

• Kurumsal firmalarda ön şarttır

• Sigorta ve vergi avantajları sağlar

Özellikle şehir içi yolcu taşımacılığı yapan belediyeler, SRC belgeli sürücülerle çalışmayı zorunlu kılmaktadır.

SRC Belgesi ile İlgili Kısa Özet

SRC belgesi, yalnızca bir taşıma izni değil; meslekî yeterliliğin, güvenliğin ve yasal sorumluluğun simgesidir. Taşımacılık sektörü profesyonelleştikçe bu belgenin önemi daha da artmaktadır. Yolcu ya da yük taşıyan her sürücünün sahip olması gereken bu belge, hem bireysel hem toplumsal güvenlik açısından vazgeçilmez bir denetim aracı olarak değerlendirilmektedir.