İstinaf, bir mahkeme kararının yeniden incelenmesini talep etme hakkıdır. Daha açık bir ifadeyle, bir mahkemenin verdiği kararın hem hukuka hem de usule uygun olup olmadığını üst derecedeki başka bir mahkemeye taşıma işlemidir. İstinaf yoluna başvurmak, verilen kararın kesinleşmesini engelleyerek bir üst yargı organında tekrar değerlendirilmesini sağlar. Bu, hem taraflara daha adil bir yargılama şansı tanır hem de yargılamadaki hataların düzeltilmesine imkân verir.
İstinaf sistemi, ilk derece mahkemesi kararlarına karşı başvurulan bir kanun yolu olup, kararın hem şekil hem de esas yönünden yeniden değerlendirilmesini kapsar. Bu yönüyle temyizden ayrılır çünkü temyizde yalnızca hukuka uygunluk denetimi yapılır, fakat istinafta deliller tekrar incelenebilir, tanıklar tekrar dinlenebilir ve yeni bir karar verilebilir.
Adalet sisteminde kararların doğru verilmesi kadar, verilen kararların denetlenebilir olması da büyük önem taşır. İlk derece mahkemesinde yapılan yargılamada bir hata yapılmışsa ya da önemli bir husus göz ardı edilmişse, bunun düzeltilmesi gerekir. İşte bu noktada istinaf, yargılamadaki olası yanlışlıkları düzeltmek için kritik bir denetim mekanizması olarak devreye girer.
İstinaf aynı zamanda, taraflara psikolojik olarak da ikinci bir şans sunar. Karardan memnun olmayan taraf, bir üst mahkemeye başvurarak haklılığını tekrar anlatabilir. Bu durum, toplumda yargıya olan güvenin artmasını sağlar. Ayrıca yargılamanın tamamen ilk derece mahkemelerinin inisiyatifinde kalmaması, adil yargılanma hakkının da bir uzantısıdır.
Türkiye’de istinaf mahkemeleri, uzun bir hazırlık sürecinin ardından 20 Temmuz 2016 tarihinde fiilen uygulamaya girmiştir. Bu tarihten önce, ilk derece mahkemelerinin kararları doğrudan Yargıtay’a temyiz ediliyordu. Ancak davaların sayısının artması ve Yargıtay’ın iş yükünün aşırı derecede büyümesi, ara bir denetim mekanizması olan istinaf sisteminin hayata geçirilmesini zorunlu hale getirdi.
Bölge adliye mahkemeleri olarak bilinen istinaf mahkemeleri, adli yargı alanında faaliyet gösterirken, idari yargı için de bölge idare mahkemeleri bu görevi yürütmeye başladı. Bu sayede hem davaların daha kısa sürede sonuçlanması hem de karar kalitesinin artması hedeflendi.
Genel kural olarak, ilk derece mahkemelerinde verilen ve kesin olmayan her karar istinafa tabidir. Ancak bazı kararlar istinaf edilemez çünkü yasa gereği doğrudan kesin sayılırlar. Hangi davaların istinafa açık olduğu, dava türüne ve kararın niteliğine göre değişebilir.
Ceza mahkemelerinde verilen bazı kararlar, belirli bir sınırın altında kaldığında kesinleşir ve istinafa gidilemez. Örneğin, adli para cezası ya da 5.000 TL’nin altındaki tazminatlar istinaf kapsamı dışındadır. Ancak daha ağır cezalarda, istinaf başvurusu mümkündür. İstinaf mahkemesi, cezanın hem hukuki yönünü hem de dosyada yer alan delilleri yeniden inceleyebilir.
Hukuk yargılamasında da belirli parasal sınırların üzerindeki kararlar istinafa götürülebilir. Bu sınır her yıl Adalet Bakanlığı tarafından güncellenir. Örneğin, bir alacak davasında mahkemenin verdiği kararın tutarı belirli bir miktarın üzerindeyse, bu karar istinaf edilebilir.
Vergi mahkemeleri veya idare mahkemeleri tarafından verilen kararlarda da istinaf yolu açıktır. Ancak burada da parasal sınır ve davanın niteliği belirleyicidir.
İstinaf süreci, mahkemenin kararını açıklamasının ardından başlar. Kararın taraflara tebliğ edilmesiyle birlikte yasal süre içinde istinaf başvurusunun yapılması gerekir. Bu süre, ceza davalarında genellikle 7 gün, hukuk davalarında ise 2 haftadır. Taraflar ya da vekilleri bu süre içinde kararı veren mahkemeye dilekçe sunarak istinaf talebinde bulunurlar.
Başvuru, kararı veren mahkeme aracılığıyla ilgili bölge adliye veya idare mahkemesine gönderilir. İstinaf mahkemesi dosyayı inceler, gerekirse tarafları tekrar dinler ve şu dört sonuçtan birini verir:
İlk derece mahkemesinin kararını onaylar ve karar kesinleşir.
Kararı bozar ve davanın yeniden görülmesini ister.
Davayı kendi kararıyla sonuçlandırır.
Başvuruyu usulden reddeder.
İstinaf aşamasında verilen kararlar, belirli şartlar dahilinde temyiz yoluna da açık olabilir. Yani karar temyize götürülebilir ve son aşama olan Yargıtay tarafından da incelenebilir.
Bu iki kavram genellikle karıştırılır. Her ikisi de bir kararın üst mahkemede incelenmesi anlamına gelse de aralarında önemli farklar vardır:
İstinaf, hem delilleri hem de hukuki yönü inceler.
Temyiz, sadece kararın hukuka uygunluğunu denetler.
İstinafta tanıklar tekrar dinlenebilir, dosya esas yönünden yeniden değerlendirilir.
Temyizde delil değerlendirmesi yapılmaz, sadece “karar doğru mu verilmiş” ona bakılır.
İstinaf, bölge adliye/idarî mahkemelerinde görülür.
Temyiz, Yargıtay veya Danıştay tarafından yapılır.
Yani istinaf süreci, temyize göre daha kapsamlı bir denetim mekanizmasıdır ve birçok durumda temyizden önce zorunlu aşamadır.
Her kararın istinafa götürülebileceği düşünülse de hukuken bu doğru değildir. Bazı kararlar, yasa gereği kesin nitelikte sayılır ve istinaf edilemez. Bunlara örnek olarak:
Belirli parasal sınırın altındaki kararlar
Usul kararları
Bazı ihtiyati tedbir ya da geçici önlem kararları
Tarafların açık rızasıyla verilmiş anlaşma kararları
Sayılabilir. Bu tür kararlar doğrudan kesinleşir ve üst mahkemeye götürülemez.
Eğer istinaf başvurusu usul yönünden ya da gerekçe yönünden yetersiz bulunursa, ilgili mahkeme bu başvuruyu reddedebilir. Bu durumda karar ilk derece mahkemesinin verdiği şekilde kesinleşmiş olur. Ancak kararın içeriği temyize uygunsa, bazı durumlarda bu kez Yargıtay’a temyiz başvurusu yapılabilir.
Yani istinaf başvurusu reddedilse bile süreç tamamen bitmez. Yine de her davada temyize gitme hakkı yoktur, bu yüzden dava türüne ve dosya içeriğine göre hukuki danışmanlık alınması gerekir.
Bu sorunun cevabı, davanın türüne göre değişir. Ceza davalarında çoğu zaman dosya üzerinden karar verilir. Ancak bazı durumlarda tanıklar yeniden dinlenebilir. Hukuk davalarında ise istinaf mahkemesi gerek görürse yeniden duruşma açabilir ve yeni bir karar verebilir.
İstinaf mahkemeleri dosyayı hem içerik hem de şekil açısından inceler. Eksik delil, usule aykırılık ya da yanlış yorum varsa kararı bozabilir. Ancak bazı durumlarda, ilk derece mahkemesinin eksiksiz bir yargılama yaptığı görülürse karar olduğu gibi onanır.
İstinaf, modern hukuk sistemlerinde adil yargılanma hakkının bir uzantısı olarak yer alır. Türkiye’de 2016 yılından beri uygulanan bu sistem, hem davaların daha doğru sonuçlanmasını sağlamak hem de yüksek mahkemelerin yükünü azaltmak amacıyla kullanılmaktadır.
İstinaf başvurusu, sadece bir hak değil aynı zamanda bir denetim mekanizmasıdır. Yargılama sürecinde oluşabilecek hata ve eksiklikleri düzeltmek, taraflara ikinci bir değerlendirme imkânı tanımak adına büyük önem taşır.
Bir davada karar çıktıktan sonra süreç bitmiş değildir.
Karardan memnun olmayan her birey, belirli şartlar dahilinde istinaf yolunu kullanabilir. Bu süreç hem bireysel adaletin sağlanması hem de yargı sistemine olan güvenin korunması açısından vazgeçilmezdir.
İlgili diğer içerikler
Apostil, bir belgenin yurt dışında da geçerli olabilmesi için yapılan resmi onay işlemidir. Bu işlem, 5 Ekim 1961 tarihinde Lahey Konferansı tarafından hazırlanan "Yabancı Resmî Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi" (kısaca Lahey Apostil Konvansiyonu) çerçevesinde yürütülmektedir. Apostil, ilgili ülkenin yetkili kurumu tarafından verilen ve belgenin gerçekliğini, imzanın doğruluğunu ve mührün geçerliliğini onaylayan bir tasdik şerhidir. Bu sayede belge, başka bir ülkenin resmî makamları tarafından da geçerli kabul edilir.
İstanbul Sözleşmesi, resmi adıyla "Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi", 11 Mayıs 2011 tarihinde İstanbul’da imzaya açılmış uluslararası bir insan hakları sözleşmesidir. Sözleşme, kadınlara yönelik her türlü şiddeti önlemeyi, mağdurları korumayı ve failleri cezalandırmayı amaçlar. Aynı zamanda toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması ve aile içi şiddetin tüm biçimlerinin engellenmesi konusunda devletlere hukuki ve kurumsal yükümlülükler getirir.
İstismar kelimesi, en genel anlamıyla bir kişinin, kurumun ya da durumun kötüye kullanılması, suistimal edilmesi anlamına gelir. Bu suistimal fiziksel, duygusal, ekonomik ya da cinsel olabilir. İstismar, bireylerin haklarını, güvenliğini ve kişilik bütünlüğünü ihlal eden davranışların genel adıdır. Kavram olarak oldukça geniş bir kapsama sahiptir ve yalnızca bireyler arası ilişkilerde değil, kurumsal, toplumsal ve hatta siyasal düzeyde de karşımıza çıkar.
Mükellef, vergi hukukunda ya da genel yükümlülük ilişkilerinde, belirli bir görevi veya sorumluluğu yerine getirmekle yükümlü olan kişiyi tanımlayan bir kavramdır. En yaygın kullanım alanı, vergi sisteminde yer alır. Bir kişi ya da kurum, belirli bir vergi türüyle ilişkilendirildiğinde ve bu vergiyi ödeme yükümlülüğü altına girdiğinde mükellef olarak adlandırılır. Ancak bu kelime sadece vergi ile sınırlı değildir; hukuki veya ahlaki anlamda yükümlülüğü olan kişi için de kullanılabilir.
Müşteki kelimesi, günlük hayatta çok sık karşılaşılmasa da özellikle adli işlemlerde, mahkeme tutanaklarında veya savcılık dilekçelerinde oldukça önemli bir anlam taşır. Bu terim, sadece hukuki bir rolü tanımlamakla kalmaz, aynı zamanda bireylerin hak arama sürecindeki konumunu da belirler. Peki müşteki ne demek? Ne zaman müşteki olunur? Müşteki olmanın hukuki sonuçları nelerdir?
Muvafakatname, bir kişinin, başka bir kişi ya da kurum tarafından kendisiyle ilgili bir işlemin gerçekleştirilmesine açık rızasını yazılı olarak beyan ettiği resmi belgedir. Bu belge, kişi hak ve özgürlüklerinin korunması açısından büyük önem taşır. Hukuken geçerli bir muvafakatname, taraflar arasında hak doğurucu ya da sınırlayıcı etkiler oluşturabilir. Genel anlamda muvafakatname, bir işlem yapılmadan önce ilgili kişinin iznini belgelemek için düzenlenir. Özellikle velayet, tapu işlemleri, seyahat izinleri, sağlık uygulamaları, eğitim ve iş hayatında sıkça karşılaşılan belgelerden biridir.
Tüzel kişi, insan olmayan ama hukuken kişi gibi kabul edilen, kendi hak ve yükümlülükleri olan kurum ve yapıları tanımlayan bir kavramdır. Gerçek kişiler yani bireyler gibi doğmazlar, ancak hukuki olarak kurulur ve tüzel kişilik kazandıkları andan itibaren mal alabilir, borçlanabilir, sözleşme yapabilir, dava açabilir ya da davalı olabilirler. Şirketler, dernekler, vakıflar, belediyeler, sendikalar ve bazı devlet kurumları tüzel kişi örnekleridir. Her tüzel kişinin amacı, yapısı ve faaliyeti farklı olabilir ancak hepsi hukuki anlamda bağımsız bir kimliğe sahiptir.
Vasi, Arapça kökenli bir kelimedir ve Türkçeye “koruyucu, gözetici, yönetici” anlamlarıyla geçmiştir. Hukuki anlamda vasi, fiil ehliyeti kısıtlanmış ya da tamamen kaldırılmış kişilerin, yani küçüklerin, zihinsel engellilerin veya bazı özel durumdaki kişilerin haklarını ve menfaatlerini korumak amacıyla mahkeme kararıyla atanan kişidir. Bu kişiler adına malvarlığı yönetimi, sözleşme yapma, dava açma gibi yetkileri üstlenir.
Popüler içerikler
“Aleyhine” kelimesi, Türkçede genellikle bir kişinin, kurumun veya görüşün zararına, karşısına veya çıkarlarına ters olacak şekilde gelişen durumları ifade etmek için kullanılır. Bu kelime bir zıtlık, karşıtlık ya da olumsuz sonuç bildirir. Anlam bakımından "aleyhinde" kelimesiyle eşanlamlıdır ve özellikle hukuki, toplumsal ve gündelik dilde yaygın bir şekilde yer bulur.
Bürokrasi, kelime anlamı olarak "büro" (ofis) ve "krasi" (yönetim) sözcüklerinin birleşiminden oluşur ve en genel anlamıyla bir devletin veya büyük bir organizasyonun idari yapısını ifade eder. Bu yapı, işlerin belirli kurallar, hiyerarşik düzenlemeler ve yazılı belgeler aracılığıyla yürütülmesini sağlar. Bürokrasi, kamu kurumları başta olmak üzere, büyük ölçekli özel şirketlerden üniversitelere kadar geniş bir alanda karşımıza çıkar. Amaç; düzen, verimlilik, eşitlik ve hesap verebilirlik sağlamak olsa da, aşırıya kaçtığında hantallık, kırtasiyecilik ve halkla arasına mesafe koyma gibi sorunlara da yol açabilir.
Her ülke, sınırları içinde kimlerin kalıp kimlerin kalamayacağına kendi yasaları çerçevesinde karar verir. Bu çerçevede verilen en net kararlardan biri de, “deport” yani sınır dışı etme işlemidir. Deport, bir yabancı uyruklu kişinin ülke topraklarını terk etmesi gerektiğini ifade eder. Bu karar, genellikle kamu düzenini tehdit eden, vize ya da oturum süresini ihlal eden veya yasa dışı yollarla ülkeye giriş yapan kişilere karşı uygulanır. Türkiye’de bu sürece dair düzenlemeler, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile belirlenmiştir. Her ne kadar hukuki bir terim gibi görünse de deport kararı, çoğu zaman bir insanın yaşantısını kökten değiştiren bir karardır. Gidilmek istenmeyen bir ülkeye dönüş, kurulmuş bir yaşamın yarıda kesilmesi veya yalnızca yabancı olmakla suçlanmak gibi ağır sonuçları olabilir. Her sınır dışı kararı aynı gerekçeye dayanmaz. Kimisi bir oturum izni yenilemeyi unuttuğu için, kimisi kamu düzenini tehdit ettiği öne sürülerek, kimisi ise belge eksikliği nedeniyle bu sürece dahil olur. Ancak ortak nokta şudur: Deport kararı, idarenin yabancı kişiye artık bu topraklarda kalamayacağını resmi olarak bildirmesidir.
Depozito, günlük hayatta özellikle kira ilişkilerinde sıklıkla karşımıza çıkan bir terimdir. Ancak sadece kiracılıkta değil, araç kiralamadan otel rezervasyonlarına, abonelik sistemlerinden ticari anlaşmalara kadar geniş bir yelpazede kullanılır. Peki, depozito nedir ve neden bu kadar önemlidir? En yalın hâliyle depozito; bir mal veya hizmetin kullanımına başlamadan önce, oluşabilecek zarar, eksiklik ya da sorumlulukların teminatı olarak verilen güvence bedelidir. Kiracılık ilişkilerinde ise bu bedel, kiracının taşınmazda zarar oluşturması ya da kira borcunu ödememesi durumunda ev sahibi tarafından kullanılmak üzere alınır.