Hukuk Kategorisi: Hakkını Bilmek, Hayatın Dilini Anlamaktır

Toplum dediğimiz şey, bireylerin bir arada yaşama çabasıdır. Her bireyin farklı arzuları, farklı çıkarları ve farklı sınırları vardır. Eğer ortak kurallar koyulmazsa, özgürlükler birbiriyle çatışır ve güçlü olanın zayıfı ezdiği kaotik bir düzen ortaya çıkar. Hukuk, işte bu çatışmayı önlemek için doğmuştur. Herkesin haklarını koruyan, ihlalleri engelleyen, gerektiğinde hak arayışını düzenli bir şekilde yöneten bir sistemdir.

Kimi zaman hukuk bir kalkan gibi korur bizi. Örneğin bir mülk sahibi, malını keyfi bir şekilde gasp eden birine karşı hukuka sığınır. Kimi zaman da bir yol gösterici olur; örneğin bir şirketle yapılan iş anlaşmasında hangi tarafın hangi yükümlülüklere sahip olduğunu belirler. Hukuk olmadan, bir hakkın doğduğunu bile bilemez, hakkımızı kaybettiğimizde bunu nasıl düzelteceğimizi anlayamazdık. Kısacası hukuk, bireyin var oluşunu güvence altına alan, yaşam alanını tanımlayan ve sınırlarını koruyan temel sistemdir.

Üstelik hukuk yalnızca bireysel düzeyde değil, toplumsal barış için de vazgeçilmezdir. Adalet duygusunun sistematik hale getirilmediği toplumlarda öfke birikir, haksızlıklar karşısında intikam kültürü doğar. Hukukun amacı yalnızca sorunları çözmek değil, daha en başından çatışmaları önlemek, güvenli bir sosyal yaşam zemini oluşturmaktır. Bu yüzden hukuk, bazen sessiz kaldığında bile hayatın kalbinde işlemeye devam eder.

Çok merak edilen bazı hukuk yazılarımıza göz atın;

Hukuk herkes içindir ama dili herkesin anlayabileceği bir şekilde yazılmamıştır. Yasalar, maddeler ve yönetmelikler teknik bir dil kullanır. Çünkü hukuk yalnızca bireyler arasında değil, aynı zamanda devlet, kurumlar ve farklı aktörler arasında da uygulanmak zorundadır. Bu yüzden kesinlik, açıklık ve yoruma kapalı ifade biçimi gerekir. Ancak bu teknik kesinlik, sıradan bir birey için hukuku yabancı bir dile dönüştürür.

Bir sözleşmeyi okurken ya da bir dava metnini incelediğimizde yaşadığımız kafa karışıklığı, işte bu uzmanlık dilinden kaynaklanır. “Şu şartlar altında ve yalnızca bu şartlar geçerli olduğu sürece...” gibi ifadeler, hukuki kesinliği sağlarken, anlamayı zorlaştırır. Hatta çoğu zaman insanlar okudukları bir yasanın kendi durumlarına nasıl uygulanacağını bile kavrayamazlar.

Üstelik her hukuk sistemi, kendi içinde karmaşık bir yapı barındırır. Örneğin ceza hukuku, medeni hukuk, ticaret hukuku gibi farklı alanlarda bambaşka kurallar ve terminolojiler kullanılır. Bir alanda kullanılan bir kavram, başka bir alanda tamamen farklı bir anlam taşıyabilir. Bu çeşitlilik de hukuku öğrenmeyi ve anlamayı daha da güçleştirir. Sonuçta hukuk, herkesin koruyucusu olması gerekirken, dili yüzünden çoğu kişiyi korkutan, uzaklaştıran bir duvar haline gelir.

Söylenmesi ve anlaması zor olan bazı hukuk yazılarımıza göz atın;

Hukuku herkes için anlaşılır kılmanın ilk adımı, onu hayatla ilişkilendirmekten geçer. Bir kanun maddesi sadece teknik bir ifadeyle anlatıldığında, zihinde bir yere oturmaz. Ama aynı maddeyi gerçek hayattan bir örnekle desteklediğinizde, kavram bir anda canlılık kazanır. Bu yüzden bizim yaklaşımımız, her terimi bir hikayeyle, her kuralı bir hayat sahnesiyle ilişkilendirmek.

Örneğin "haksız fiil" kavramı tek başına kuru bir tanım gibi görünebilir. Ancak bir trafik kazasında zarar gören bir kişinin uğradığı zararın nasıl telafi edileceğini anlatırken kullanıldığında, kavramın gerçek hayattaki etkisi hemen anlaşılır hale gelir. Sözleşme hukuku da böyledir; bir iş anlaşmazlığını anlatırken, sözleşmenin neden belirli kurallarla yazılması gerektiği bir anda anlam kazanır.

Ayrıca hukuki metinleri sadeleştirmek, terimleri tanıtırken sadece tanım yapmakla yetinmeyip, bu kavramların neden var olduğunu ve hangi ihtiyaçtan doğduğunu anlatmak da şarttır. Hukukun teknik doğasını yok etmek değil, onu şeffaflaştırmak gerekir. Yasaların dili değişmez belki ama anlatım biçimi değişebilir. Biz burada tam da bunu yapıyoruz: Karmaşıklığı kırıyor, anlamı açığa çıkarıyor ve hukuku herkesin hayatına yakınlaştırıyoruz.

Hukuk ile ilgili yazılan son yazılarımıza göz gezdirin;